Дэлхийн санхүүгийн зах зээл дээр гарч буй дулаарал цаашдаа үргэлжлэх үү эсвэл түр зуурынх уу..

             2012 он гарснаас хойш дэлхийн томоохон хөрөнгийн зах зээлийн индексүүд бүгд 2011 оны сүүлийн улирлын уналтаас гарч, хөрөнгө оруулагчдын эрсдэл авах хүсэл зориг нэмэгдсэн нь, 2011 оны эхний улиралд бүгд дэлхийн санхүүгийн хямрал дуусч, сайн цаг ирлээ хэмээн хувьцааны зах зээл дээр ралли гарч байсан үеийг санагдуулж байгаа ч олонхи зах зээл судлаачдын үзэж буйгаар тэр үеээс оролцогчдын тоо болон далайц нь аргагүй дутаж байна.
            Хамгийн анхаарал татахуйц өсөлт хөдөлгөөн euro/usd  хос дээр гарч байна. Оны эхний долоо хоногт еврогийн ханш долларын эсрэг нийт 15 сарын доод түвшин болох 1,2630-д хүрсэн ч АНУ-н эдийн засгийн эерэг үзүүлэлтүүд, Хятадын эдийн засаг тийм ч хүнд цохилтонд орохгүй мөн Европын холбооны удирдлагууд амлалтандаа хүрч бүс нутаг болон валютын ханш аа хамгаална гэсэн оптимизм хөрөнгө оруулагчдын дунд давамгайлж уг ханшийг 1,30-с дээш гаргаад байна. Одоо хамгийн гол хүлээгдэж буй асуулт бол энэ эерэг өсөлт хөдөлгөөн зөвхөн бүтэн 2011 оны 3 улирлын турш чангарсан долларын ханшийн эсрэг түр зуурын коррекци уу? эсвэл үнэхээр дэлхийн эдийн засаг зөв замдаа орж байна уу? гэдэгт хариулт хэрэгтэй байна.
          Асуултын эхний хариу мэдээж Евро бүсийн өрийн хямралын цаашдын төлөв байдлаас хамаарна. Энэ сарын 25-29-нд Давосын эдийн засгийн чуулган мөн Европын удирдагчдын уулзалт төлөвлөгдөж байна. Давосын чуулганаас дэлхийн бусад хэсэг Европ-д хэрхэн тусалж чадах эсэх Европын удирдагчдын уулзалтаас тэд дотроо хэрхэн өрийн хямралтайгаа тэмцэж чадах эсэхийг дэлхий харах болно.
          Европын удирдагчдын хувьд шийдвэрлэх 2 гол асуудал байна. Үүнд:
1. Грекийн 3-р сард хугацаа нь дуусаж буй 14 тэрбум еврогийн өрийг хувь хөрөнгө оруулагчидтай тохиролцон сунгах. Хэдийгээр өнгөрсөн онд нийт нүүр үнийн 50 хувийг хувь хөрөнгө оруулагчидад алдагдал болгон хүлээлгэхээр тохирсон боловч, энэ удаа тохиролцооны үндэс нь шинэ бондод төлөх хүүгийн асуудал болж байна. Европын холбоо болон Грекийн зүгээс нийт өрийг ДНБ-ны 169 хувиас буулгаж 10-н жилийн хугацаанд 120 хувьд хүргэхийн тулд бондод төлөх купоныг 4 хувиас бага байлгах мөн хувь хөрөнгө оруулагчдын хүлээх алдагдлыг 70 хувьд хүргэх хэрэгтэй гэж үзэж байгаа нь Олон улсын санхүүгийн корпорацаар төлөөлүүлсэн хувь хөрөнгө оруулагчдын шаардлагатай тохирохгүй байна. S&P евро бүсийн олонхи голлох улсын зээлжих рейтингийг буулгасан, Fitch-н зүгээс хэрэв хувь хөрөнгө оруулагчид хүлээх алдагдал цаашид өсөх нь Грекийн зээлжих рейтингийг автоматаар technical default түвшинд аваачина гэж зарласан. S&P-н үнэлгээний дараа зах зээл дээр хэдийгээр тийм ч сөрөг нөлөө гараагүй гэж үзэж болох ч энэ нь зөвхөн Марио Драгхи тэргүүтэй Европын төв банкны зөв бодлогын үр дүн гэж үзэгсэд ч гарч байгаа. Энэ үед дахиад нэг рейтинг тогтоогч байгууллага нэмэж евро бүсэд цохилт хийсэн нөхцөлд байдал муу талруу эргэж болно. Драгхи тэргүүтэй төв банкныхан евро бүсийн банкуудад 500 тэрбум евротой тэнцэх хэмжээний 3-н жилийн хугацаатай, хөнгөлттэй барьцаа бүхий зээл олгосон маш үр дүнтэй алхам болж, банкны системийн хүрээнд хөрвөх чадварын эрсдлийг арилгаад байна. Иймд эерэг уур амьсгалыг хадгалахын тулд Грек 3-р сараас өмнө хөрөнгө оруулагчидтай тохиролцоонд хүрэх нь чухал.
2. Европын удирдагчид анх амалсан хямралын эсрэг сангийн хөрөнгийг 1 их наяд еврод хүргэх амлалтаа биелүүлэх. Одоогийн байдлаар түр зуурын аврах сан буюу EFSF-д 250 тэрбум, тогтмол ажиллах аврах сан буюу ESM-н хөрөнгийг 500 тэрбумд хүргэнэ гэсэн тохиролцоо л байна. Герман зэрэг гол санд хөрөнгө оруулах улсууд 500 тэрбум-д оруулах өөрийн хувь хөрөнгө хийхэд бэлэн байгаа гэж удаа дараа мэдэгдэж байгаа ч сангийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх боломжгүй гэж зарласан. Энэ ч магадгүй S&P-н цохилтын дараа нийт евро бүсэд ААА рейтинг бүхий 4-н улс үлдсэн эдгээр улсуудын оролцоо европын аврах сангийн 34 хувь болж байгаа нь сангийн өөрийх нь тогтвортой байдалд нөлөөлж цаашдаа ААА рейтинг бүхий улсууд оролцоогоо нэмэгдүүлэх хэрэгцээ гарч буй нь Германд дарамт болж байгаатай холбоотой. Тэгэхээр дээрхи дүр зургаас харахад аваргууд хамтраад мөнгө босгох нь хүндрэлтэй л харагдаж байна.

        Дэлхийн бусад улсуудаас Европыг аврах ажиллагаанд тийм ч олон улс оролцохгүй харагдаж байна. Олон улсын валютын сан нь нийт 385 тэрбум ам долларын хямралтай тэнцэх сантай, уг сангаа хатагтай Лагарде 1 их наяд хүргэх хэрэгтэй гэж үзэж байгаа ч АНУ зэрэг гол хөрөнгө оруулагчид нь эсрэг санал өгөөд байна. Ялангуяа энэ сангаас 600 тэрбум ам долларыг Евро бүсэд зарцуулна гэсэн нь бараг аллерги хөдөлгөсөн. Хэдийгээр Евро бүсийн удирдагчид өнгөрсөн онд Төв банкуудаасаа дайчлан 200 тэрбум евро гаргаж олон улсын валютын сангаар дамжуулан олгох шийд гаргасан ч жижиг чулуугаар том чулуу хөдөлгөх тэдний санаа бусад улсуудад таалагдаагүй. Тэгээд ч Их Британи treaty-д нэгдээгүй нь тэдний  оролцоо болох 50 тэрбум евро-г хэн өмнөөс нь гаргах нь тодорхойгүй байгаа нь бүүр ч ташуур өгч байна.

     Энэ бүгдээс дүгнэхэд евро бүсийн суурь хэврэг хэвээр л байна. Оптимизм зөвхөн АНУ болон Хятадын түр сэргэлт дээр сууж байна. Харин АНУ-н эдийн засгийн суурь үзүүлэлтүүдийг харвал байдал бас тийм ч муу харагдахгүй байгаа ч тогтвортой сайн биш байгаа нь бас асуудал. Энэ долоо хоногт АНУ-н ХНС хүүгийн бодлого зарлана, мөн 4-р улирлын АНУ-н ДНБ зарлагдана. ДНБ өсөж гарах хүлээлт байгаа ч жижгэлэнгийн худалдаа тийм ч сайн 12-р сард өсөөгүй нь бас хүлээлт үүсгэж байгаа. Мөнгөний бодлогын хувьд суурь хүү 0,25 дээр гарах боловч анх удаа Fed governer-д хүүгийн талаар таамаглал дэвшүүлэх нь зах зээлд оролцогчдын хувьд цаашдын Төв банкны мөнгөний бодлого ямар байх нуу гэдгийг баримжаалах үндэс болно. Хүү өсгөх талаар нэг ч дурьдагдахгүй бол мөнгөний тэлэх бодлого явна бараг QE3  ч хүлээгдэж болно эсрэг нөхцөлд доллар чангарна.

Strait of Hormuz буюу хямралын гарц

..........дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ баррел нь 200 ам долларт хүрвэл юү болох вэ? 1973 оны Араб-Израйлын дайны үед нефтийн үнэ баррель тутамдаа 3 дахин нэмэгдэж АНУ аргагүй эрхэнд талоны системд орж байсан давтагдах уу......эсвэл дэлхийг хамарсан хямралд цэг тавьж эрчим хүчний шинэ гарц гарч ирэхэд хүргэх үү?.... зарим судлаачид одоо үргэлжилж буй хямралын гарц нь нүүрс газрын тосноос ондоо бас цөмийн энерги шиг хортой аюултай биш тогтвортой эрчим хүчний эх үүсвэр гэж дүгнэж байгаа. Гэхдээ л энэ бүх шийд гарч ирэх нөхцөл нь заавал цэрэг зэвсгийн мөргөлдөөн, дайн гэж үү?
         Хормузын хоолойн эргэн тойронд үүсээд буй нөхцөл байдал дээрхи бүхний талаар дахин бодоход хүргэж байна. Газарзүйн байршлын хувьд Персийн булан болон Арабын тэнгисийг холбосон 54 км өргөн энэ жижиг хоолой яагаад ингэж стратегийн ач холбогдол бүхий цэг болсон бэ? .......Хариулт маш энгийн энэ жижиг хоолойгоор дэлхийн газрын тосны нийлүүлэлтийн 1\5 , газрын тосны далайн тээврийн 35 хувь дамжин өнгөрдөгт л байна. Тооцоо ч энгийн дэлхий өөрөө хамгийн сүүлийн тоогоор хоногт 87 сая баррель газрын тос хэрэглэдэг гэтэл энэ жижиг хоолойгоор хоногт 17 сая баррель буюу нийт хоногийн хэрэглээний бараг 20 орчим хувь гарч байдаг. Газрын тосны нийлүүлэлт 20 хувиар буурах нь, газрын тосны үнийг хэр өсгөх бол? Хамгийн хялбараар нь шууд хамааралтай гэж үзвэл одоо байгаа 100 ам доллар маань 120 ам доллар болж өсөх нь гарцаагүй. Зарим нэг улсын хувьд бүүр ч илүү чанга тусна ....жишээ нь: Япон улс гэхэд энэ бүс нутгаас нийт газрын тосны хэрэглээнийхээ 70 орчим хувийг импортоор авдаг. Тэр нь байхгүй болвол Япон яах бол?
                 Үндсэн стратегийн ач холбогдол нь газрын тосны тээвэрлэлт дайрч гардагт бол туслах бас нэг нөхцөл нь энэ хоолойн зүүн эрэг талыг АНУ болон Барууны орнуудын заналт дайсан болоод буй Иран улс хянаж байдагт оршиж байна. АНУ-н нэг номерийн эрх ашиг бол энэ хоолойгоор дамжин гарах газрын тосны урсгалыг хэвийн байлгах бол Иран улс энэ урсгалыг хаах замаар тэдний газрын тосны экспортод тависан хоригийг цуцлуулах болж байна. Иран нь өөрөө OPEC-н гишүүн нийт газрын тосны нөөц нь дэлхийд 4-т ордог улс, ДНБ-ны 20 хувь, нийт экспортын 80 хувь, Засгийн газрын орлогын 70 хувь нь зөвхөн газрын тосны орлогоор бүрддэг гэвэл, Иран улсын хувьд ч Хормузын хоолойг хаах нь эдийн засгийн утгаараа амиа хорлохтой адилхан гэхдээ нэгэнт экспортнь хаагдчих юм бол үр дүн нь ялгаагүй учир тэд өөрөө хохирсон ч хамаагүй барууны нөхдүүдийг адилхан хүндрэлд оруулах жихад хийх хүсэл төрөх нь гарцаагүй. Нөгөө талдаа АНУ ч энэ бүс нутгаас нийт газрын тосны хэрэглээний 9 хувиа хангадаг. Тэд Персийн булангийн дайнаас хойш энэ бүс нутгаас хамаарах нефтийн хэрэглээгээ багасгаж байгаа. Гэхдээ л энэ улс жилд 19,4 тэрбум баррель нефть хэрэглэдэг гэвэл 9 хувь бас ч жижиг тоо биш. Ийм ч учраас АНУ-н 5-р усан флот Бахрейн улсад байршиж Хормузын хоолойн аюулгүй байдлыг хамгаалж байна.
            Иран болон Иракийн хооронд үргэлжилсэн 1980-1988 оны дайн үед газрын тосны үнэ дэлхийн зах зээл дээр 25 хувь өсөж, Хормузын булангаар дамжих газрын тосны зөөвөрлөлт, Ираны далайд тавьсан мины аюулд өртөж эхэлсэн. Энэ ч 1988 онд АНУ болон Иран хооронд далайн мөргөлдөөнд хүргэсэн, АНУ далайн цэргийн түүхэн дэхь далайц, ач холбогдлоороо 5-т орхуйц үйл явдал болж байжээ. Үүнээс хойш бараг жижиг мөргөлдөөн тасраагүй ч өнөөдрийн түвшинд хүрэх хэмжээний аюул үүсээгүй байсан. Иран улс энэ оны 1-р сарын 27 -нд Персийн буланд далайн цэргийн томоохон сургууль зарлаж, Хормузын хоолойг хаах заналхийлэл нь хэр бодитой, биелэхүйц гэдгээ баталж харуулах гэж байгаа нь олон улсын санхүүгийн зах зээл дээр айдас бүрдүүлж сүүлийн долоо хоногт газрын тосны үнэ 4 хувь өсөөд байна. АНУ  болон барууны ертөнц ч маш хурцаар Ираны заналхийлэлд хариу өгсөн ба Хормузын хоолойг хаах нь дайн зарлахтай адил зүйл гэж мэдэгдээд байна.
             Цэргийн судлаачид аль хэдийн 2 улсын энэ бүсэд байгаа далайн цэргийн хүчин чадлыг харьцуулаад эхэлсэн ба Иран улс нь Хормузын хоолойг биет байдлаар хаах хэмжээний усан цэргийн хүчин чадал байхгүй ч минжүүлэх, пуужин харвах, хорлон сүйтгэх дайралт хийх хэмжээний хүчин чадалтай гэж дүгнээд байгаа. Вест пойнтийн цэргийн мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар бол Ираны далайн цэргийн хамгийн том аюул нь тэдний мэдэлд буй 23 ширхэг усанд шумбагч онгоцууд гэж үзэж байна. Тэдний төсөөллөөр бол мөргөлдөөн гарсан нөхцөлд ямар ч хувилбараар АНУ-н 5-р флот ялах нь гарцаагүй ба хамгийн сайн хувилбараар бол хэд хоногт, муудаа л 5-н долоо хоногийн хугацаанд Хормузын хоолойг буцааж нээж чадах юм байна. Иран улс ч үнэхээр мөргөлдөөн зайлшгүй болсон цагт ялахгүй ч хамаг хүчээ энд хаях тул хэд хоногоор ч асуудал хязгаарлагдахгүй нилээн сунжирсан дайн болох нь гарцаагүй байх аа.
           Бидэнд бол дайны хор хөнөл нь хол ч эдийн засгийн нөлөөлөл нь бол хүрнэ. Хэрэв үнэхээр Хормузын хоолойд мөргөлдөөн Иран болон АНУ тэргүүтэй барууны эвслийн хүчний хооронд өрнөсөн нөхцөлд дэлхийн хэмжээнд санхүүгийн хямрал ирэх нь гарцаагүй болно. Битгий л дайн байлдаанаар хямралаас гарах арга гарцаа хайгаасай гээд залбирах л үлдэж байна даа.....

Төв банкны ажилтны ёс зүй ер нь ямар байх ёстой вэ?

          Швейцарийн төв банкны ерөнхийлөгч Ф.Хилдебандтай холбоотой үүсээд буй маргаан нь доорхи сэдвийг сөхөх сонирхол татлаа. Хилдебандын эхнэр өнгөрсөн оны 8-р сард өөрөөр хэлбэл Швейцарийн Төв банкны франкийн ханшийг сулруулах зорилгоор хийсэн интервенцээс 7 хоногийн өмнө, еврогийн эсрэг франкийн ханш дээр кап тогтоохоос 3 долоо хоногийн өмнө Швейцарийн Сарацин хувийн банкаар дамжуулж 400 000 франк зарж ам доллар худалдаж авсан нь гол асуудлын эх үндэс болоод байна. Энгийн үгээр тайлбарлавал, нөхөр нь Төв банк нь дээр эдийн засгийг нь алж буй франкийн ханшийг хэрхэн сулруулах вэ гэж толгой гашилж байх үед эхнэр нь оны эхнээс ам долларын эсрэг бараг 40 хувь чангарсан франк зарж ам доллар худалдаж авснаар энэ гүйлгэнээс дангаар нь 75 000 франкийн ашиг олсон нь үнэхээр өмнө нь хедж санд ажиллаж байсан бүсгүйн мэдрэмж үү? эсвэл нөхрөөсөө авсан insider information буюу төв банкны алхмыг урьдчилж харж хийсэн арилжаа уу гэдэг нь асуудал болоод байна.
           Хилдебанд ч өөрөө маш ёс зүйтэй алхам хийж дөнгөж маргааш нь дээрхи гүйлгээний талаар Швейцарийн төв банкны зохих газарт нь мэдэгдэж, арилжаанаас олсон 75 000 франкийг буяны санд хандивласан байна. Гэвч өнгөрсөн оны сүүлээр  Сарацин банкны ажилтан энэ мэдээллийг сөрөг хүчний улс төрчдөд гаргаж өгснөөр одоо түүний албан тушаал асуудалд ороод байна. Швейцарийн төв банкны дотоод аудитын газраас шалгалт хийж уг гүйлгээ хийсэн мөнгөн дүн нь хосын 2010 онд үл хөдлөх хөрөнгө зарж олсон дүн, мөн төв банкны зохих журмын дагуу буюу 6-н сарын өмнө бүртгүүлж freeze буюу анхны валютаар хадгалсан нь тогтоогдсон. Дээр нь эхнэр Каша нь Уран зургийн галерей ажлуулж ихэнх гүйлгээ нь ам доллароор хийгддэг ч бас нотлогдсон. Өөрөөр хэлбэл үнэхээр санаандгүй хийсэн гүйлгээ байж болно л гэсэн үг. Гэхдээ энэ түүхээс юу харагдаж байна гэхээр Төв банкны ажилтан, удирдлага, ямар  өндөр мэргэжлийн ёс зүйг дагаж ажиллах ёстой.......өчүүхэн жижиг санаандгүй буруу алхам ч ирээдүйд ямар асуудал үүсгэж болохыг харуулж байна.
            Харин энэ асуудал манай Төв банкны хувьд ямар байдаг юм бол? ...........Төгрөгийн ханш хэт сулрах болон чангарах үед Монголбанкнаас интервенц хийдэг гэдэг. Миний мэдэх дүр зургаар бол ихэвчлэн долоо хоногийн баасан гаригт ганц хоёр томоохон банкаар дамжуулж ам долларын интервенц хийдэг. Энэ шийдвэрийг хэн гаргадаг, ханшийг нь яаж тогтоодог хэрхэн нууцалдаг талаар ямар нэг мэдээлэл байхгүй......мэдээж аль ч нөхцөлд Монголбанк алдагдал хүлээнэ тэгвэл ашиг нь хаана ордог нь сонин? Зах зээлд оролцогчдод жигд хүрдэг гэвэл гомдолгүй харин хэн нэгэн томоохон ашиг олдог бол insider trading болно.

2012 онд Дэлхийн гол улсуудын эдийн засгийн төлөв байдал ямар байх мөн хэрхэн энэ төлөв байдал тэдгээрийн валютын ханшинд нөлөөлөх тухай

АНУ

Онцлох шинж тэмдгүүд :

-          Сүүлийн 6-н сарын эдийн засгийн төлөв байдлын хүрээнд дүгнэхэд, АНУ-н эдийн засагт хямрал ажиглагдахгүй байгаа ч эдийн засгийн өсөлт нь хүлээлтээс бага байна.

-          Хэдийгээр triple A буюу топ зээлжих эрхээ алдсан ч АНУ-н эдийн засагт итгэх хөрөнгө оруулагчдын итгэл хэвээр байна. Энэ нь сүүлийн үеийн TIC flow буюу АНУ-н бондод оруулж буй хөрөнгийн нэмэх урсгалаар батлагдсан. Мөн 2011 онд АНУ-н засгийн газрын бонд нь 1997 оноос хойших хугацаанд анх удаа алтанд хөрөнгө оруулснаас өгөөжтэй гарсан.

-          2012 он бол АНУ-н ерөнхийлөгчийн сонгуулийн жил. Уламжлалт арилжааны түүхийг сөхвөл, сонгуулийн жилд АНУ-н хувьцааны индексүүд болон ам доллар чангардаг.

-          Ам долларын индекс буюу нийт 16 бусад валютын ханшийн эсрэг хэрхэн ам доллар өөрчлөгдөнийг шинждэг үзүүлэлт энэ онд 80 хүрч хаагдсан. Гэхдээ 2009 онд энэ үзүүлэлт 89 хүрч байсан нь цаашид ч өсөх магадлал байгааг харуулж байна.

-          АНУ-н Холбооны Нөөцийн Систем өөрийн бодлогын хүүг 2013 оны дунд хүртэл хугацаанд түүхэн доод түвшинд барихаар амласан ч бусад голлох улсуудын адил нэмж цаасан мөнгө хэвлэж эдийн засагтаа хийгээгүй нь ам долларын үнэ цэнийг өсгөж байна.

2012 оны төлөв байдал:

Үндсэн 2 хувилбар санал болгож байна. Үүнд:

1.      Евро бүсийн эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор АНУ-н эдийн засаг хямралд орно. Энэ хувилбар ямар байдлаар эдийн засагт нөлөөлөх вэ?

o   Хөрөнгө оруулагчдын итгэл улам алдарч, хөрөнгө оруулах эрмэлзэл буурна – хувьцааны зах зээл дээр уналт ирнэ (Америк компаниудын үнэ цэнэ өсөх магадлалтай, оронд нь Америкт бүртгэлтэй бусад улсуудын компани үнэ цэнэ буурах магадлалтай) – ам доллар болон АНУ-н засгийн газрын өрийн бичгийн эрэлт нэмэгдэнэ – дээрхи нь АНУ-н дотоод инфляцийн түвшинг бууруулах боловч, АНУ-н экспортын барааны өрсөлдөх чадварыг багасгана – хөрөнгө оруулагчдын итгэл буурснаар, компаниуд зардлаа багасгаж цомхотгол хийж эхлэх нь ажилгүйдлийн түвшинг нэмэгдүүлнэ- энэ бүхний эцэст ажилгүйдлийн түвшин өсөх нь АНУ-н ХНС-г QE3-г эхлүүлж эдийн засгийг дэмжихээс өөр аргагүй болгоно.

2.      АНУ-н эдийн засаг алгуур өсөж, хямралд өртөхгүй.

o   Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгө оруулалт хийх үндэс бүрдэнэ- Америк компаниудын үнэ цэнэ өснө – энэ эргээд ам долларын эрэлтийг нэмэгдүүлж ханшийг чангаруулна.

Европын холбоо

Онцлох шинж тэмдэгүүд :

-          Өрийн хямралд цэг тавих шийдэл хараахан олдоогүй л байгаа. Гишүүн улсууд төсвийн хатуу бодлого барьж буй нь эдийн засгийн өсөлтийг алж, бараг хямралд оруулаад байна.

-          IMF-р дамжуулж олгох 200 тэрбум еврогийн зээл нь нийт өрийн хямралд хангалттай хаалт саад болж чадахгүй.

-          ECB буюу Европын төв банк банкны системдээ нийт 36 сарын хугацаатай, хөнгөлөлттэй барьцаа бүхий зээл олгож эхэлсэн нь банкны систем дэхь хөрвөх чадварын дутагдлыг арилгасан. Гэвч энэ зээл нь эргээд эдийн засгийн эргэлтэнд орохгүй байгаа нь бүсийн банкууд Европын төв банкин дээр барьж буй рекорд хэмжээтэй хадгаламжаас ил байгаа.

-          ESM буюу цаашид тогтвортой ажиллах аврах сангийн хөрөнгийг 500 тэрбум еврод хүргэх шийдвэр гаргасан ч хэрхэн энэ дүнд хүргэх нь тодорхойгүй байна. Уламжлалт сангийн бондоор дамжуулж хөрөнгө босгох нь тодорхой ч Франц зэрэг холбооны суурь багана болсон улсуудын зээлжих эрх буурах эрсдэл байгаа нь сангийн хөрөнгө татах энэ хувилбарыг үр дүн багатай болгох үндэстэй.

-          Итали улсын эдийн засгийн төлөв байдал анхаарлын төвд байна. Монтигийн засгийн газар, төсвийн алдагдалтайгаа хэрхэн тэмцэх нь шууд үнэлгээ болно. Италийн бондын хүү 2010 онд 10-н жилийн хугацаатай нь 4,8 хувь байсан бол өнгөрсөн онд 7% гарч, 1,2 тэрбум еврогийн өр бүхий улсын хувьд гамшиг авчраад байна.

2012 оны төлөв байдал:

Үндсэн 3 хувилбар санал болгож байна. Үүнд:

1.      Европын холбоо өрийн хямралд цэг тавих хувилбарт хүрнэ.

o   Хамтарсан зээлжилт буюу евробонд,  Европын аврах сангийн хөрөнгийг анх яригдсан 1,2 тэрбум еврод хүргэх эсвэл Европын төв банкны оролцоог нэмэгдүүлэх хувилбар л дээрхи шийдэлд хүргэнэ. Энэ нөхцөлд еврогийн ханш буцаж ойх ба эхний ээлжинд 1,346-с дээш гарч, 1,426 ханш руу тэмүүлнэ. Бүх хөрөнгийн биржүүд дээр өсөлт гарна.

2.      Түр зур гал унтрах замаар үргэлжлэн явна.

o   Европын төв банкны оролцоо долоо хоногийн 21 тэрбум еврогоор хязгаарлагдаж, Европын аврах санг 500 тэрбумд дөнгөж хүргэх нь дээрхи нөхцөл байдалд хамаарна. Мөн Европын төв банк хүүгээ бууруулах ч орно. Энэ нөхцөлд еврогийн ханш эхлээд 1,287-г тестлэх ба цаашдаа 1,20 руу унах боломжтой.

3.      Европын холбоо задарна.

o   Нэгдсэн тохиролцоонд хүрч чадаагүй нөхцөлд холбоо задарна- Итали холбооноос гарсан нөхцөлд энэ нөхцөл үүснэ- North European union буюу Умард Европын холбоо үүсэх магадлалтай- Энэ нөхцөлд холбооны албан ёсны хэл нь герман хэл байх болов уу. Еврогийн ханш эхлээд унаж анх хаана байсан түвшин болох 0,8 хүрнэ тэгээд шинэ холбоо байгуулагдсанаар шинэ еврогийн ханш 1,6-с дээш гарах үндэстэй.

Япон улс

Онцлох шинж тэмдэгүүд :

-          Бараг сүүлийн 30 жил эдийн засгийн өсөлт нь тэг дээр байгаа. Өнгөрсөн онд болсон байгалийн гамшигт үзэгдлүүд үүн дээр ташуур өгч гадна зах зээл дээр байршуулсан хөрөнгөнөөс гамшгийн дараахи бүтээн байгуулалтанд зарцуулагдсан нь иений ханшийг Дэлхийн 2-р дайнаас хойших хамгийн чанга түвшин болох  ам долларын эсрэг 75 хүргэсэн.

-          Японы засгийн газар болон төв банкны зүгээс өнгөрсөн онд 3-нтаа чангарч буй иений ханшийн эсрэг интервенц хийсэн ч үр дүн багатай байгаа.  Ам долларын эсрэг иены ханшийг 75-с буулгахгүй байгаа нь албан бус долларт иенийг уясан түвшин болж байна. Сүүлийн 3-н сард иений ханш 76-78 иен ам долларын эсрэг хүрээнд байсан нь зах зээлд оролцогчдыг Японы төв банк, засгийн газар олон нийтэд зарлахгүйгээр бага хэмжээгээр интервенцийг Японы бус зах зээл дээр хийж байна гэсэн хардлага төрүүлж байна.

-          Хэдийн Засгийн газрын өр нь ДНБ-с 2 дахин давсан ч энэ улсын хүн амын хэмнэх зуршил нь элдэв хямрал, тодорхойгүй байдал үүсэх тутам иений ханшийг чангаруулж нөөцийн валют болгож өгдөг. Энэ нь ч экспорт дээр суурилсан энэ улсын эдийн засагт цохилт болж өгч байна.

-          2011 оны сүүлээр Хятад болон Япон улсын хоорондын гадаад худалдааны төлбөр тооцоонд ам долларыг бус тус тусын валютыг шууд хэрэглэх хэлэлцээ хийсэн. Энэ нь эргээд иений эрэлтийг бүрдүүлэх нь гарцаагүй юм.

2012 оны төлөв байдал:

Үндсэн 2 хувилбар санал болгож байна. Үүнд:

1.      Дэлхийн хямрал даамжирна.

o   АНУ-н бодлогын хүү бараг тэг дээр удаан байх нь иений carry trade-г хийх нөхцөл бүрдүүлэхгүй. Өөрөөр хэлбэл иений хүү бага байдаг нь иенээр зээл авч өөр улсад өндөр өгөөж бүхий валютанд байршуулах үндэслэл байхгүй болно. Дээр нь оны 1-р улиралд Японы санхүүгийн жил дуусдаг нь Японы компаниуд хилийн чанадад олсон ашгаа иен рүү хөрвүүлж баланс дээрээ тусгах нь иений эрэлтийг бүрдүүлдэг. Энэ бүхнийг үндэс болговол иен дахин долларын эсрэг 75 гэсэн түвшинг тестлэнэ.

2.      Дэлхийн хямрал арилна.

o   АНУ-н бодлогын хүү өсч эхлэх нь carry trade сэргэх үндэс болох ба иений ханш алгуур суларна. Магадгүй 85 ханшинд хүрч болно.